Een doorbraakinitiatief voor duurzaam bouwen

‘Weet je nog, de eerste elektrische auto’s? We moesten het nog maar zien. En kijk nu. In vijfentwintig jaar is elektrisch rijden volwassen geworden. Met biobased bouwen kan het ook zo gaan. Houtbouw heeft een lange traditie in Nederland, maar opschaling en innovatie, grootschalige houtskeletbouw en kruislaaghout, is iets van de laatste tien, vijftien jaar. Het is nu tijd voor de volwassenheidsfase.’ Sander Hofs, hoofd Ontwikkeling & Realisatie bij BPD regio Zuid, maakt de vergelijking om aan te geven dat innovatie vaak pas van de grond komt dankzij een forse impuls. Zo nam elektrisch rijden écht een hoge vlucht vanaf 2019, toen aanbieders én consumenten konden profiteren van een zeer gunstig fiscaal regime.

Anders dan biobased bouwen zit drinkwaterbesparing in Nederland nog in een vroege transitiefase. Lage waterprijzen en beperkte (financiële) prikkels maken het moeilijk om de business case rond te krijgen. Mijatovic: ‘Regelgeving vormt een extra belemmering. In België zijn ze er verder mee, dankzij strengere regelgeving en tariefdifferentiatie. Voor opschaling in Nederland is het nationale beleid en bestuurlijke regie doorslaggevend. We kunnen leren van de Belgische aanpak.’ Sander Hofs ziet ook hier een historische parallel: ‘We hebben in Nederland nu veel last van netcongestie, omdat onvoldoende is geanticipeerd op de toenemende capaciteitsvraag als gevolg van de energietransitie. Laten we deze keer op tijd beginnen om te voorkomen dat we straks met watercongestie te maken krijgen. Volgens de voorspellingen dreigt er een drinkwatertekort rond 2030-2035, als we niets doen. Ook daarom is deze impuls zo goed.’

De impuls past in een reeks van goed nieuws over biobased bouwen. Dat is op weg naar een volwaardige status in de wereld van de gebiedsontwikkeling. Toonaangevende bouwbedrijven tekenden begin 2025 een commitmentverklaring met Building Balance. Ze gaan alles in het werk stellen om de doelen van de Nationale Aanpak Biobased Bouwen te halen. Acht gerenommeerde ontwikkelaars, waaronder BPD, deden tijdens de PROVADA 2025 hetzelfde. In een verklaring legden ze vast dat minimaal 30 procent van hun nieuwbouwprojecten in 2028 moet bestaan uit ten minste 30 procent natuurlijke bouwmaterialen zoals hout, stro, vlas en hennep. Daar kwam in september een convenant van dertien vastgoedvermogensbeheerders en woningcorporaties nog eens bovenop. In veel gemeenten is biobased bouwen inmiddels omarmd als een kansrijke strategie om sneller, gezonder en met minder milieu-impact te bouwen. Daarnaast wordt volop kennis gedeeld. Zo is sinds juni 2024 het Nationaal Kenniscentrum Biobased Bouw actief. Maar terwijl de kennis zich ontwikkelt en her en der in Nederland houten gebouwen uit de grond schieten, vaak spraakmakend, is er nog veel te doen. Zeker als je bedenkt dat in Stockholm, Zweden, al een complete woonwijk in massief hout wordt opgetrokken. Zo ver zijn we in Nederland nog lang niet. Uit de Benchmark Biobased Bouwen blijkt dat het gemiddelde aandeel biobased materialen in nieuwbouwwoningen nog slechts zo’n 1,6 procent bedraagt. Sladjana Mijatovic kent die cijfers. Ze kan er goede voorbeelden van biobased bouwen uit eigen BPD-praktijk tegenover stellen, zoals Wilderszijde (Lansingerland), Bosrijk (Eindhoven) en Switi (Amsterdam). Maar zij wil graag méér. ‘Biobased bouwen is vooralsnog nog duurder dan traditioneel bouwen. Dankzij de financiële impuls van Rabobank kunnen we de kosten drukken en – vooral – de markt ontwikkelen en nieuwe wegen verkennen.’

De investeringsimpuls komt terecht in tientallen BPD-projecten met duizenden woningen, waarmee de vraag naar natuurlijke bouwmaterialen en -technieken een boost moet krijgen. Het welslagen van het initiatief wordt echter niet alleen gemeten in het aantal woningen. Mijatovic: ‘We meten het vooral in de mate waarin we samen met marktpartijen de vraag naar biobased materialen vergroten, de meerkosten structureel verlagen en de processen in de keten standaardiseren en opschalen. We doorbreken de impasse. We willen de gehele keten – van boer tot bouwer – activeren en verbinden. De groeiende vraag naar biobased bouwmaterialen kan het voor boeren bijvoorbeeld aantrekkelijker maken om grondstoffen hiervoor te verbouwen, zoals vlas. We denken ook aan grond van BPD die in afwachting is van gebiedsontwikkeling. We gaan ermee pionieren, met name in Brabant en Friesland. Zo tillen we de sector als geheel naar een hoger niveau.’

Met een aantal impactindicatoren worden de resultaten concreet gemeten. Mijatovic: ‘Ze maken de voortgang binnen projecten én de ketenontwikkeling inzichtelijk. We volgen de ontwikkeling van de meerkosten ten opzichte van traditioneel bouwen, de groei van het percentage biobased massa in woningen, en de mate waarin materiaalgebonden CO₂-uitstoot per vierkante meter wordt gereduceerd. Maar we kijken ook naar het aantal samenwerkingen met bouwers en leveranciers van biobased materialen, naar de uitbreiding van vezelteelten en de verwerkingscapaciteit in Nederland. Ook monitoren we het bespaarde volume drinkwater per woning en het aantal woningen dat daadwerkelijk is uitgerust met waterbesparende systemen.’ Met de combinatie van al deze indicatoren is niet alleen het directe resultaat van het initiatief aan te tonen, maar ook de structurele impact op de markt en de transitie naar een duurzame bouwsector.

De komende jaren worden uit de investeringsimpuls de meerkosten van duurzamere toepassingen in nieuwbouwwoningen van BPD vergoed. Het gaat dan om biobased isolatiemateriaal, prefab-woningen en casco’s, en watersystemen voor hemelwaterhergebruik, toiletspoeling en wasmachinegebruik. BPD is al bezig om projecten door te lichten op geschiktheid daarvoor. De selectie gebeurt op basis van technische haalbaarheid, verwachte impact, betaalbaarheid en uitvoerbaarheid tot 2029. Sander Hofs beklemtoont dat het gaat om de verduurzaming van betaalbare woningen. ‘Zeg: tussen 3 ton en de NHG-grens. Het geld gaat per se niet naar alleen dure woningen. Dit criterium is voor Rabobank, net als voor ons, heel belangrijk, en terecht.’ Op deze manier combineert de investeringsimpuls duurzaamheid en betaalbaarheid, twee belangrijke elementen in de ESG-strategie van BPD. Building Balance gaat BPD ondersteunen, onder meer met kennis. Over de voortgang en de impact wordt aan Rabobank gerapporteerd. ‘Best spannend,’ zegt Hofs. ‘Pakt de markt het op? Gaan de bouwprijzen van biobased woningen dalen nu er meer vraag komt naar deze woningen? Het zal moeten blijken. Maar niets doen is sowieso geen optie.’ Hij noemt het een doorbraakinitiatief. ‘We hebben samen de verantwoordelijkheid om er een succes van te maken. Het gaat niet zozeer om ons, om BPD. Het gaat erom dat we samen met andere partijen de stap naar een volwassen markt kunnen zetten.’