Duurzame wijk ontwikkeld voor én door bewoners

De Groene Kreek in Zoetermeer wordt omsloten door drie dreven. Het driehoekige binnengebied is ingericht als park, met als belangrijkste element een grote vijver. Lopend in dit park vertelt Michel Leferink over de duurzaamheidsmaatregelen die hier zijn genomen. Bij één van de wadi’s houdt hij stil. ‘Kijk, zo wordt het hemelwater naar de vijver afgevoerd. Geen enkele woning heeft een hemelwaterafvoer aangesloten op het riool.’ De belevingswaarde van dit openbaar gebied is groot. Alle zichtlijnen van de woningen lopen naar het water. Het is je niet moeilijk voor te stellen dat dit gebied in de zomer één grote groene oase is. Dat effect wordt nog versterkt doordat het parkje naadloos lijkt over te gaan in de privétuinen. Schuttingen zijn hier taboe. Michel: ‘We hebben vanuit de bouw lage afscheidingen aangebracht, begroeid met klimop. De koopovereenkomst verbiedt het plaatsen van hoge afschermingen. Ook nieuwe eigenaren moeten zich daaraan houden.’

De Groene Kreek moest zeer energiezuinig en duurzaam worden, met inspraak van bewoners, zo stelde de gemeente Zoetermeer. Een ambitieuze opgave. Michel: ‘De ideeën over duurzaamheid waren toen volop in ontwikkeling. Dit was voor ons ook een manier om kennis op te doen. Het was ook de eerste keer dat we dit op deze manier samen met bewoners hebben gedaan.’ Het idee was om van alle 65 woningen er 45 woningen energiezuinig uit te voeren. ‘Dat betekende: een EPC (Energie Prestatie Coëfficiënt) van lager dan 0,5, terwijl 1,0 destijds bij wet werd voorgeschreven’, vertelt Michel. Bij de twintig woningen die waren bedoeld voor de participanten, reikten de ambities nog verder: deze woningen werden voorbereid om energieneutraal te worden. Die laatste stap vroeg van de kopers om op individuele basis aanvullende maatregelen te nemen, zoals een zonneboiler en extra zonnepanelen. Veel bewoners hebben die laatste stap echter niet gezet, onder meer omdat subsidies op warmteboilers kwamen te vervallen.

Zowel Leo als Michel bewaren goede herinneringen aan het participatieproces. ‘Er werden echt wel spijkers met koppen geslagen’, aldus Leo. Michel beaamt dat, maar ervoer de participatie ook als een zoektocht. ‘Bewoners denken vanuit een heel ander perspectief dan een ontwikkelaar. Zij focussen op relatief kleine zaken. Wij kijken meer naar de grote lijnen en de organisatie. Om de vijver in dit gebied te realiseren, moesten we bijvoorbeeld overleggen met het waterschap en de gemeente. De vijver staat niet in verbinding met andere watergangen. Er waren technische maatregelen nodig om te voorkomen dat de vijver in de zomer droogvalt of het water juist te hoog komt bij hevige regen. Een ander aspect: het ontwikkelproces kost veel tijd. Mensen zijn na verloop van tijd nog maar met één vraag bezig: wanneer kan ik in mijn woning? Wij waren toen nog druk bezig met de vergunningen.’ Wat heeft de participatie opgeleverd? Michel: ‘Een aantal technische maatregelen kwam uit de koker van de bewoners. De belangrijkste: de twintig woningen voor de beoogde participanten kregen op hun verzoek een individuele bodemwarmtepomp.’ Verder geldt dat alle woningen vergaand (boven de wettelijke norm) zijn geïsoleerd en een onderhoudsarme gevel kregen. En uiteraard is bij alle materiaalkeuzes sterk gelet op duurzaamheid. Zo werden veel natuurlijke materialen gebruikt, zoals FSC-hout voor de opbouw van de gevels en voor de kozijnen, en circulaire materialen, zoals RO-gips (gips dat ontstaat door rookgasontzwaveling in de industrie). Voor het schilderwerk is een verfsysteem gebruikt zonder oplosmiddelen.

Terugkijkend wordt duidelijk dat niet alle idealen overeind zijn gebleven. De grond was eigendom van de gemeente maar de bewoners werden zelf verantwoordelijk voor het onderhoud van het groen van het binnengebied. Mochten de bewoners het onderhoud niet voor elkaar krijgen, dan kon de gemeente dit overnemen. Dat laatste is ook gebeurd. Leo: ‘Gaandeweg wisselden er steeds meer woningen van eigenaar. Sommige nieuwe bewoners voelden zich minder betrokken en daarmee hield het uiteindelijk op. Jammer, vinden zowel Leo als Quinie, die goede herinneringen bewaren aan het samen schoffelen van het parkje en het snoeien van de planten. Michel, tot slot: ‘Als ik hier rondloop, ben ik trots. De woningen en het binnenterrein zien er goed onderhouden uit. De inspraak van bewoners kostte veel tijd, maar heeft een belangrijke functie gehad: ze kwamen met goede ideeën en de betrokkenheid is erdoor vergroot. Het was wel moeilijk om alle uitgangspunten goed te borgen. Maar gelukkig hadden we voor het onderhoud van het binnenterrein een terugvalscenario met de gemeente. Hoe dan ook: dit blijft een bijzonder mooi stukje Zoetermeer!’